Siyasi Tarih özeti, özellikle yoğun sınav haftalarında ilgili öğrencilerin hızlı çalışmasını sağlayabilecek yararlı bir çalışmadır. O...
Siyasi Tarih özeti, özellikle yoğun sınav haftalarında ilgili öğrencilerin hızlı çalışmasını sağlayabilecek yararlı bir çalışmadır. Oral Sander, Rıfat Uçarol ve Fahir Armaoğlu'nun "Siyasi Tarih" çalışmalarından yararlanarak böyle bir dosya hazırlamaya çalıştım. Özetin tamamı henüz bitmedi ancak kısa süre içerisinde 1789-1990 döneminin bütün siyasi olaylarını kapsayacak şekilde genişleteceğim. İyi çalışmalar...
1- Etats Generaux'un Toplanması ( 5 Mayıs 1789)
2- Ulusal Meclis bir anayasa hazırlamaya başladı. Kendisini 9 Temmuz 1789'da Kurucu Meclis olarak ilan etti.
3- 14 Temmuz 1789 günü Bastille Hapishanesini basan halk devrimi gerçekleştirdi.
4- Kurucu Meclis eşitsizliğe dayanan sistemi kaldırıp eşitliğe dayanan bir model yarattı. 28 Ağustos 1789?da "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi" Kurucu Meclis?in hazırladığı Anayasa?nın başına kondu.
5- 14 Eylül 1791 yılında kabul edilen yeni Anayasa?da egemenlik hakkı halka verilmiş ve güçler ayrılığı prensibi benimsenmişti.
6- Yasama Meclisi Dönemi (1 Ekim 1791 - 22 Eylül 1792). İçte ve dışarda karışıklıklar içerisinde geçti.
7- Konvansiyon Meclisi Dönemi (20 Eylül 1792 - 26 Ekim 1795). Krallığı kaldırıp Cumhuriyet?i ilan etti. Rejim yerleştirilmeye çalışıldı ancak Robespierre?in terör rejimi ortaya çıktı.
8- Direktuvar Dönemi (28 Ekim 1795 - 9 Kasım 1799). Ülkeyi meclis tarafından seçilen 5 kişilik yürütme kurulu yönetmeye başladı. Bu kurula direktuvar deniliyordu. Ancak yapılan uygulamalar halkta rahatsızlık yaratınca Napolyon, direktuvar dönemine son verdi. Bu dönemde Fransa yayılmacı bir anlayışı başlatmıştır.
9- Konsüllük (Consulat) Dönemi (10 Kasım 1799 -18 Mayıs 1804). Önce konsüller aracılığı ile Fransa?yı idare etmeye çalışan Napolyon daha sonra 1804 yılında imparator olarak yeni bir süreci başlattı.
10- Birinci Koalisyon Savaşları (1792 - 1797). Fransa?ya savaş açan devletler. Avusturya-Macaristan, Prusya, Napoli, İspanya, Hollanda, Toskana ve bazı Alman prenslikleri olmuştur. Napolyon, Kuzey İtalya?yı ele geçirdi ve bunun üzerine 18 Ekim 1797 yılında Avusturya ile Campo Formio anlaşması yapıldı. Fransa bu anlaşma ile Belçika ve Ren Nehrinin sol kısmını ayrıca Yedi Ada?yı aldı. Venedik paylaşıldı.
11- İkinci Koalisyon Savaşları (1798 -1802). Napolyon, Mısır?a (1798) çıktıktan sonra başlayan bu savaşlarda İngiltere, Rusya ve Avusturya ile savaşılmıştır. Lunaville ve Amiens Barış anlaşmaları ile Fransa, Avrupa?da üstünlüğünü kanıtlamış ve Napolyon imparator olmuştur.
12- Üçüncü Koalisyon Savaşları (1803 -1805). İngiltere, Avusturya, Rusya ve İsveç Fransa?ya savaş açtılar. 2 Aralık 1805?te yapılan üç imparator savaşını (Austerlitz) Napolyon kazandı. Ren Konfederasyonu?nu kurdu.
13- Dördüncü Koalisyon Savaşları (1806 -1807).Fransa, İngiltere?ye karşı ?kıta ablukası? uygulamaya başladı. İngiltere ise Fransa?ya karşı ?deniz ablukası? uyguladı. 14 Haziran 1807?de yapılan Friedland savaşını kazanan Fransa, Rusya ile Tilsit Anlaşmasını imzaladı. Anlaşmadan çok bir ittifak gibiydi. Daha sonra Erfurt anlaşması imzalanarak ortak düşman İngiltere teyit edildi. Ancak Fransa-Rusya ittifakı kısa sürede bozulmaya başladı.
14- Beşinci Koalisyon Savaşları (1809 -1812 ). Napolyon bir bahane ile İspanya?yı işgal etti ve başına kardeşini kral olarak atadı. Bunun üzerine İspanyollar isyan ederek Fransa?nın başına bela oldular. Napolyon?un düşüş süreci bu olay ile başlamıştır. Beşinci Koalisyon Savaşları sonucunda Napolyon'un, Baltık'tan Karadenize kadar kurmak istediği "Doğu Avrupa Şeddi" büyük oranda gerçekleşmiş oldu.
15- Napolyon'un Moskova Seferi (1812) Napolyon büyük bir hata yaparak Rusya?ya sefere çıktı. Fransa?ya döndüğünde ordusu darmadağın olmuştu.
16- Altıncı Koalisyon Savaşları (1813 - 1814 ).Rusya, Prusya, İngiltere ve İsveç ile bazı Alman devletleri Fransa?ya karşı bir ittifak kurdular. Daha sonra savaşa Avusturya da katıldı. 1814 tarihinde Napolyon tahttan indirildi ve krallık yeniden kuruldu. Tahta 18. Louis geldi.
17- Yedinci Koalisyon Savaşı ve Napolyon İmparatorluğu'nun Yıkılışı (1815). Napolyon, Elbe adasından kaçarak yeniden Fransa?nın başına geçti. İttifak halindeki devletlerle yaptığı 1815 Waterloo savaşını kaybedince tarihten silindi.
18- VİYANA KONGRESİ (1814 -1815). İngiltere, Avusturya, Prusya, Rusya, Fransa, İspanya, Portekiz, İsveç ve diğer yedi devlet ile otuz altı Alman prensliği de kongreye katıldılar. Bu kongrede alınan kararlara göre Germen Konfederasyonu kurulacaktı. Belçika ve Hollanda birleşerek Niderland adını aldı. İsviçre 22 kantondan oluşan bağımsız ve sürekli bir devlet haline geldi. Kölelik kaldırıldı. Viyana Kongresi, Avrupa Siyasi tarihinde bir dönüm noktası olmuştur ve 1. Dünya Savaşına kadar devam etmiştir. Doğu Sorunu kavramı ilk defa bu kongrede ortaya atılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu tüm ısrarlara rağmen kongreye katılmamıştır.
19- Yakınçağ Başlarında Osmanlı İmparatorluğu (1787-1815). 1774 Küçük Kaynarca Anlaşması ile beraber Osmanlı Devleti Karadeniz egemenliğini kaybetmiş ve Kırım?ın elden çıkması (1783) hızlanmıştır.
20- Osmanlı - Avusturya Barışı; Ziştovi Antlaşması (4 Ağustos 1791). Osmanlı Devletinin nefes almasını sağlayan bu anlaşma ile iki cepheden kurtulan Osmanlı, Rusya ile tek cephede kalmıştır.Osmanlı - Rus Barışı; Yaş Antlaşması (10 Ocak 1792). 1787 yılında başlayan savaşlar bu antlaşma ile bitmiş. Osmanlı Devleti yenilgili kabullenmiştir. Bunlara karşılık Osmanlı Devleti'nin bu savaştaki kaybı büyüktü. Savaşa, Kırım'ı kurtarmak ve Rus baskısına son verebilmek için girmişti. Fakat, savaş sonunda Kırım'ı ele geçiremediği gibi, üstelik yeni topraklar kaybetti. Rus baskısı ve tehlikesi ise daha belirli bir duruma geldi. Ruslar daha güneye indiler. Nizam-ı Cedit hareketi ortaya çıkmıştır.
21- Fransa, 1798 yılında Mısır?ı işgal etmiştir. 2.Koalisyon Savaşları döneminde olan bu olay sonucunda Osmanlı İmparatorluğu da savaşa girmek zorunda kalmıştır. Osmanlı, Rusya ile ittifaka girdi. Daha sonra bu ittifaka İngiltere de katıldı. 1802 yılında yapılan Osmanlı-Fransız barış anlaşması ile Fransa, Mısır?dan çıkmıştır.
22- Osmanlı-Rusya-İngiliz ilişkilerinin bozulması ve savaşlar. İngiltere ile yapılan Kale-i Sultaniye anlaşması ile beraber Boğazların yabancı savaş gemilerine kapalılığı kuralı, ilk defa devletlerarası bir antlaşmada yer aldı.
23- Rusya ile tekrar savaş başladı. Sonucunda Bükreş Antlaşması imzalandı.1812. Bu antlaşma ile Besarabya elden giderken, Sırplara da içişlerinde bir takım haklar verilmesi gündeme geldi. Gerek İngiltere ve gerek Rusya ile yapılan savaşlar sonucunda Osmanlı Devleti biraz daha egemen güçlerin yörüngesine girmiş oldu.
24- 3. Selim Nizam-ı Cedit hareketini başlattı. Kabakçı Mustafa İsyanı ile beraber gelişen olaylar. Sened-i İttifak ve 2. Mahmut?un başa geçmesi ile son buldu. Viyana Kongresi sonrası Avrupa?da yeni ittifaklar kuruldu. Kutsal İttifak (26 Eylül 1815). Napolyon?un tekrar başa geçmesi ihtimaline karşı Rusya, Avusturya ve Prusya arasında kurulmuştur. "Kutsal İttifak", devletlerarası ilişkilerde yeni bir anlayışın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu da, Batı devlet sistemi içinde örgütlenmenin ilk adımı olmasıydı. Dörtlü İttifak (20 Kasım 1815): Meternich?in uğraşları sonucunda Kutsal İttifaka İngiltere?nin katılması ile ?Dörtlü İttifak? kurulmuş oldu. "Dörtlü İttifak" ile, İhtilal'in getirmiş olduğu akımlara karşı ve bunlardan doğacak olaylara, yani Avrupa'da kurulmuş bulunan yeni statüyü korumak için, bu dört devlet birleşmiş oluyorlardı. Daha sonra Fransa da bu ittifaka katılacak ve ?Beşli İttifak? olacaktır.
25- 1830 İhtilalleri: Avrupa?da kurulan Viyana Statüsüne karşı liberal tepkiler ihtilal boyutuna vardı. Fransa?da Bu suretle Louis Philippe (1830-1848) halkın seçimi ile iktidara gelmiş oluyordu. Belçika, Hollanda?dan ayrılarak bağımsız oldu. Almanya, İtalya ve Polonya?daki hareketler bastırıldı. İspanya?da liberaller meşruti bir yönetim kurdular. İngiltere?de avam kamarası gelişti ve hükümete liberaller geçti. 1830 ihtilalleri Fransa, Belçika ve İspanya?da başarı ile sonuçlandı.
26- 1848 İhtilalleri: Bu ihtilallerde ise Nasyonal ve Sosyalist fikirler ön plandadır. Fransa?da ikinci cumhuriyet kuruldu. Başa yine Napolyon ailesinden birisi geçti. Napolyon?un yeğeni olan 3. Napolyon daha sonra kendisini imparator ilan etti. Avusturya karıştı. Macaristan, bağımsızlığını kazanınca Rusya çok kanlı bir şekilde bu hareketi bastırdı.
27- 1815-1870 YILLARI ARASINDA OSMANLIİMPARATORLUĞU. Sırp isyanı sonucunda 1817 yılında İstanbul?a bağlı Sırp Prensliği kuruldu. Daha sonra Yunanlılar isyan etmeye başladı. İlk isyan 1821 yılında Eflak-Buğdan?da başladı. İsyan Mora?ya sıçradı ve büyüdü. Osmanlı Devleti, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa?dan yardım istedi. Mehmet Ali Paşa Mora ve Girit valilikleri karşılığında isyanı bastırdı.
28- Osmanlı ve Rusya 1826 yılında isyanlar meselesi konusunda Akkerman Antlaşmasını imzaladılar. Buna göre Bükreş Antlaşması aynen uygulanacak ve Sırbistan özerk olacaktı.
29- İngiltere, Rusya ve Fransa Osmanlı?nın içişlerine karışarak Yunanistan konusuna müdahale etti. Osmanlı bunu reddedince Navarin?de donanması yok edildi. (1827) Navarin olayı ile Avrupa?da yeni bir dönem başlamış ve Meternich sistemi yıkılmıştır.
30- 1829 Osmanlı-Rus Savaşı: Savaş sonucunda büyük bir yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti Edirne Antlaşmasını imzaladı. Böylece Yunanistan bağımsızlığını ilan etti.
31- Osmanlı-İran ilişkileri 1821-23 savaşı sonucunda imzalanan Erzurum antlaşması ile normale dönmüştür. Osmanlı Devleti, ABD ile ilk resmi temasını 1830 yılında bir dostluk antlaşması ile gerçekleştirmiştir.
32- Mehmet Ali Paşa ve Mısır Meselesi: 1831-1841. Mehmet Ali Paşa, Osmanlı?ya kafa tutarak ordusuyla Kütahya önlerine kadar geldi. Burada yapılan antlaşma ile geri çekilen M. Ali Paşa?ya karşı Osmanlı Devleti Rusya ile bir ittifak antlaşmasına gitti. Hünkar İskelesi Antlaşması (1833).
33- Nizip Savaşı (1839) Osmanlı Ordusu yeniden savaşa tutuştuğu M.Ali Paşa kuvvetlerine karşı büyük bir yenilgiye uğradı. Bunun üzerine Londra Antlaşması (1840) imzalandı. En son 1841 yılında Mısır sorunu nihai olarak bir çözüme bağlandı.
34- Tanzimat Fermanının İlanı (1839). Osmanlı Devleti'ne Batı anlamında bir düşünce ve yönetim şekli getirmek için, Avrupa'dan esinlenerek yapılan programlı bir yenilik ve kültür hareketidir.
35- Boğazlar Sorunu. Boğazların savaş ve ticaret gemilerine kapalılığı ilkesi vardı. Ancak Edirne Antlaşması (1829) ile boğazlar bütün ticaret gemilerine açıldı. Londra Andlaşması ile, Boğazlar'ın yabancı savaş gemilerine kapalılığı prensibi kesin olarak kabul edilmiştir.(1841).
YORUMLAR