Küresel müesses nizam ve uzun soğuk savaş

  2021 yılında Çin'in meşhur haber ajansı Xinhua'da yayınlanan bir yorum yazısında "az sayıda ülkenin dünyanın kaderini kontrol...

 

2021 yılında Çin'in meşhur haber ajansı Xinhua'da yayınlanan bir yorum yazısında "az sayıda ülkenin dünyanın kaderini kontrol ettiği ve küresel gündemi dikte ettiği dönem artık tarih oldu.”  cümlesi dikkatimi çekmişti.

Yazı o dönem yapılan G7 zirvesine yönelikti ve soğuk savaş tartışmalarının ortasına denk gelmişti.

O günden bu yana geçen sürede ABD-Çin rekabeti farklı cephelerde derinleşmeye devam etti. Ukrayna ve Filistin'de cereyan eden savaşlar hala yoğun bir şekilde devam ediyor.

Yazıda "az sayıda ülkenin dünyanın kaderini kontrol ettiği" iması 1945 sonrası kurulan batı merkezli küresel düzene atıf yapıyor. ABD ve Batı'nın ortaklaşa inşa ettiği "kurallara dayalı" bu düzende ABD merkezli bir küresel güvenlik anlayışı hakim ve hegemon güç ABD'nin stratejik çıkarları etrafında şekilleniyor.

Buna karşılık Çin ve Rusya'nın küresel müesses nizama muhalefeti ise Batı cenahında "revizyonist olmakla" itham ediliyor.

Çin ve Rusya gibi ülkeler ise çok kutuplu bir küresel düzen olasılığı üzerinden alternatif bir sistemik tasarım tahayyül ediyor.

Bu tasarımda tüm ülkeler kendi içişlerine karışılmayan bir ekosistem içerisinde muhtemelen diplomasi ve ticaret alanında yoğun bir takım ilişkiler üzerinden yapılanacaklar.

Bu bağlamda Çin ve Rusya'nın adı konulmamış ittifakı giderek daha fazla belirginleşiyor ve genişliyor. İran'ın da bu aksa çok yakın olduğu ve uzun süredir birlikte askeri tatbikatların yapıldığı da bilinen bir vakıa.

BRICS ve ŞİÖ gibi yapılar her geçen zirvede genişlerken müesses yapının dolar hegemonyasına karşı ortaya çıkan muhalefet son haddine ulaşmış durumda.

Ancak bütün bunlara rağmen Batı ve Çin-Rusya aksında cereyan eden 21.yüzyılın bu büyük güç rekabeti nihayete ulaşmaktan çok uzak.

Yazının girişinde bahsettiğim "az sayıda ülkenin dünyanın kaderini kontrol ettiği ve küresel gündemi dikte ettiği dönem artık tarih oldu" argümanının geçerliliğinden emin değilim.

Mevcut küresel müesses nizam hala güçlü.

Hem nitelik hem de nicelik anlamında zayıfladığı bir gerçeklik ancak yerine neyin geldiği noktasında devam eden belirsizlik bütün ihtişamı ile önümüzde duruyor.

Bu belirsizliğin uzun bir soğuk savaşın öncülü olma ihtimali son derece kuvvetli. Uluslararası sistemin parçalanmaktan ziyade çürümeye başlamış olması tespiti yapılabilir.

Çürüyen bir sistemin yerini sessiz bir şekilde bir sonrakine bırakması iyimser bir senaryo olurdu.

Çöken sistemin ortaya çıkaracağı gürültü bir anlamda büyük güç rekabetinin seyrini de belirleyecek.

Gramsci'nin farklı bir bağlamda söylemiş olsa da zamanında altını çiziği gibi “Eski dünya ölüyor ve yeni dünya doğmak için mücadele ediyor, şimdi canavarlar zamanı”.