Muğlak Hegemonya: ABD, Çin ve Küresel Düzenin Yeniden İnşası

Eski düzenin müesses mefhumları olan “liberal uluslararası düzen” ya da “kurallara dayalı sistem” birer boş ifadeye dönüşüyor.

Tarihin tekrar eden kırılma çağlarında olduğu gibi, bugünün dünyası da bir küresel fetret devrinden geçiyor.

Eski düzenin müesses mefhumları olan “liberal uluslararası düzen” ya da “kurallara dayalı sistem” birer boş ifadeye dönüşürken anlatının merkezinde yeni bir ikili yapı teşekkül ediyor:

Biri, eski hegemonik refleksleriyle hâlâ küresel iradenin sahibi gibi davranan ABD;

Diğeri ise sessizce ve sabırla bu iradeyi gölgelemeye çalışan Çin.

Bu yeni rekabet, salt askeri ya da ekonomik bir bilek güreşinden ibaret değil; düzenin anlamı üzerine bir anlatı savaşı da aynı zamanda.

Zira artık sadece küresel liderlik değil, “liderliğin ne olduğu” mefhumu da tartışmaya açılmış durumda. Ontolojik bir düzen krizi yaşanıyor.

Hangi sistem meşru?

Hangi güvenlik anlayışı evrensel?

Hangi kalkınma modeli daha insani?

Her iki taraf da kendi vizyonlarının evrensel geçerliliğini öne sürerken, bu iddialarının dayandığı tarihsel tecrübeler ve siyasi değerler çatışıyor. Uluslararası toplumun zihninde karmaşık bir belirsizlik zuhur ediyor.

Ve tüm bu soruların gölgesinde, dünya kamuoyunun zihninde bir heyula dolaşıyor.

Adı konulmamış ama hissedilen bir istikrarsızlık.

Ne tam bir savaşın ne de kalıcı bir barışın adı konabiliyor.

Herkes bir dönüşüm olduğunu biliyor ama kimse nereye evrildiğimizi tam olarak kestiremiyor.

Bu durum, devletlerarası ilişkilerin doğasını bulanıklaştırırken diplomatik girişimleri öngörülemez kılıyor.

Ekonomik yaptırımlar ve karşılıklı bağımlılıklar iç içe geçerken, bir yandan kutuplaşma artmakta, diğer yandan ortak tehditlere karşı iş birliği çabaları sınırlı ve çelişkili kalıyor.

İşte bu muğlaklık çağın temel karakteri olmaya doğru ilerliyor.

Ne hegemon ne de alternatif (ya da restoratif iddiaları olan) düzen tam olarak hüküm sürebiliyor.

Güç var ama anlam eksik.

Devletlerin ittifakları ve düşmanlıkları giderek daha geçici ve pragmatik hâle gelirken, jeopolitik kararlar daha kısa vadeli hesaplamalara dayandırılıyor.

İdeolojilerin ve değerlerin yerini alan çıkar odaklı pragmatizm, uluslararası siyasetin öngörülemezliğini daha da arttırıyor.

Küresel fetret devri; yalnızca bir geçiş süreci değil, anlamın, yönün ve normların askıya alındığı bir belirsizlikler çağı aynı zamanda.

Ve bu çağda en büyük tehdit, güç boşluğundan ziyade mefhum boşluğu.

Bugünün dünyası, yeni bir düzenin doğum sancıları ile eski düzenin çöküşünün yarattığı kaos arasında sıkışmış durumda.

Bu belirsizlik ortamında, yalnızca devletler değil, toplumlar da güvensizlik içinde bocalıyor ve gelecek hakkında derin bir endişe duyuyor.

Bu nedenle, küresel fetretin sonunu getirecek olan şey, yeni bir hegemonun yükselişi değil, anlam ve meşruiyet krizinin nasıl çözüleceğine dair ortak bir anlayışın ve vizyonun geliştirilmesi sayesinde olacak.

Büyük bir savaş dışındaki tek çözüm bu gibi görünüyor.

Antonio Gramsci’nin dediği gibi “eski dünya ölüyor ve yeni dünya doğmak için mücadele ediyor, şimdi canavarlar zamanı.”

Bugünün küresel siyaseti de tam olarak bu doğum sancılarının ve anlamsızlığın sahnesidir.

Normların çözülmesi, otoriter eğilimlerin yükselişi ve kolektif anlamın yitimine tanıklık ediyoruz.